آتشکده از دو بخش تشکیل شده. آتش که همان آتش است و کده به معنی خانه یعنی خانه‌ی آتش. مثل میکده و بت‌کده که بعضی‌ها آنرا میخانه و بتخانه نیز گفته‌اند.
زمانی که هوشنگ آتش را کشف کرد چون وسیله‌ای نداشتند که اگر آتش خاموش شد دوباره آن را روشن کنند به دستور هوشنگ نگهبانانی بر آتش گماردند تا از آن مواظبت کنند و نگذارند خاموش شود. بیرون از غار باد و باران به آتش گزند می‌رساند و داخل غار هم دود ناشی از سوختن چوب غیرقابل تحمل بود از این رو به فکر افتادند که برای آتش خانه‌ای بسازند و آتش را به آن خانه برند. از اینجا به قول حکیم بزرگوار ما فردوسی بشر بسوی پیشرفتن و تمدن گام برداشت.







خبر کشف آتش که به اطراف رسید آنها هم برای بردن آتش به آتشکده‌ای که به دستور هوشنگ ساخته بودند آمدند و چون نمی‌دانستند چگونه از آتش نگهداری کنند و با خود ببرند تا خاموش نشود. نگهبان‌هایی که از آتش نگهداری می‌کردند و تجربه داشتند آتش را همراهی می کردند و به خانه جدیدش می‌رسانند. به آن‌هائیکه از این آتش‌ها مراقبت می‌کردند می‌گفتند پرستاران آتش و اینکه امروز بعضی‌ها به زرتشتیان به اشتباه آتش‌پرست می‌گویند از این کلمه ریشه گرفته. پرستار آتش بودند نه آتش‌پرست.
رسم آتش از آتشکده گرفتن که در آن زمان به خاطر نبودن وسیله برای آتش زدن هیزم به اجبار انجام می شد. بعد از آنکه بشر یاد گرفت چگونه آتش روشن کند باز هم اگر آتشکده جدیدی ساخته می‌شد به نزدیکترین آتشکده می‌رفتند و آتش آن را برای آتشکده جدید می‌آوردند و هزار سال پیش که ایرانیان زیادی از ایران به هندوستان مهاجرت کردند همراه خود آتش آتشکده‌شان را بردند و اکنون در آتشکده « ودوادا » نگهداری می‌شود.
آتشکده یزد یکی از قدیمی‌ترین آتشکده روشن ایران است. این آتشکده بازدیدکنندگان فراوانی دارد و بخصوص در ایام نوروز از سراسر ایران برای بازدید از این آتشکده به یزد می‌آیند. بازدیدکنندگانی هم هستند که چون از فرهنگ و تاریخ ایران اطلاعی ندارند و دلیل روشن بودن این آتش را نمی‌دانند، پرسش می‌کنند. درست است که شما آتش‌پرست هستید؟ مسوولین انجمن زرتشتیان یزد که روزانه با چندین پرسش از این نوع روبرو هستند توضیح لازم را می‌دهند ولی چون روزانه چندین بار تکرار می‌شود سکوت می‌کنند و همین سکوت و کمتر پاسخ دادن باعث رنجش بعضی از بازدیدکنندگان می‌شود. بازدیدکننده ای که چنین سوالی می‌کند، باید افتخار کند که این آتشی است که هوشنگ آنرا کشف و جهان را متمدن کرد.
مگر نه اینکه در درازی تاریخ هر آتشکده جدیدی که ساخته شده آتشش از آتشکده دیگری آورده‌اند؟ پس این آتش به آتشکده اولیه که به دستور هوشنگ ساخته شد می‌رسد.
زرتشتیان از آتش پرستاری کردند و به امروز رساندند تا تو آنرا ببینی و بدانی که ایرانی با کشف آتش جهان را متمدن کرد. و اینکه بعضی‌ها از ناآگاهی چنین سوال‌هایی می‌کنند باید تحمل کرد چون کار فرهنگی زمان می‌خواهد می دانم برای مسوولین آتشکده‌ی یزد سخت است، معلوم می‌شود فردوسی هم از این موضوع رنج می‌برده که فرمود:

مگویید آتش‌پرستان بُودند
پرستنده‌ی پاک یزدان بُودند